کوتاه درباره سدهای مخزنی

بسیاری از قدیمی‌ترین سدهای جهان به منظور کنترل سیلاب احداث گردیده بودند. سدهای مخزنی غالباً چند منظوره بوده و برای اهدافی چون آبیاری، تأمین آب شرب، تولید برق، مهار سیلاب و اهداف تفریحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از قدیمی‌ترین سدهای جهان به منظور کنترل سیلاب احداث گردیده بودند.

   سدهای مخزنی غالباً چند منظوره بوده و برای اهدافی چون آبیاری، تأمین آب شرب، تولید برق، مهار سیلاب و اهداف تفریحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.  هدف یک مخزن مهار سیلاب، ذخیره قسمتی از جریان سیلاب به منظور کاهش حداکثر آن می‌باشد. در صورتی که سیلاب‌های رودخانه دارای خصوصیات فصلی باشند، کارایی مخازن چند منظوره برای کاهش پیک سیلاب به نحو قابل ملاحظه ای افزایش می‌یابد. در شرایط ایده آل مخزن درست در بالادست منطقه حفاظت شده قرار دارد و بهره برداری از آن به منظور کاهش حداکثر سیلاب به ظرفیت گذردهی ایمن پایین دست صورت می‌گیرد. سیلاب ذخیره شده با توجه به زمان وقوع آن یا بتدریج رها می‌شود و یا در صورتی که پایان فصل سیلاب نزدیک باشد، برای مصارف آبیاری و تولید برق ذخیره می‌شود. در صورت وجود حوزه میانی بعد از سد و منطقه مورد حفاظت، هدف مدیریت مخزن در جریان سیلاب، جاری شدن حداقل سیلاب در منطقه حفاظت شده خواهد بود که در این صورت الزاماً سیلاب در محل سد حداقل نخواهد بود. در صورتی که سیلاب‌های رودخانه دارای خصوصیات فصلی باشند، کارایی مخازن چند منظوره برای کاهش پیک سیلاب به نحو قابل ملاحظه ای افزایش می‌یابد. در کشور چین از سال 1950 تا 1990 بیش از 22000 سد بزرگ (50 درصد سدهای بزرگ جهان) و 63000 سد کوچک احداث گردید. یکی از مهم‌ترین اهداف این سدها کاهش پیک سیلاب‌ها است. سدهای مخزنی در کشور چین عملکرد بسیار چشمگیری در کاهش قابل ملاحظه پیک سیلاب‌های بزرگ (تا 1000 ساله) داشته‌اند. در سدهای چند منظوره به علت تضاد منافع مهار سیلاب با تولید انرژی برق ابی و یا ذخیره سازی آب، مدل بهره برداری بهینه بکار گرفته می‌شود. با این وجود در صورت وجود مدل کارآی، پیش بینی و هشدار سیلاب، دستیابی توأم به اهداف مهار سیلاب و تولید بیشتر انرژی برق ابی امکان پذیر می‌باشد و در کشورهای چین و کره به انجام رسیده است.

سد برق ابی HungLongtan با ظرفیت 150 مگاوات و حجم مخزن 103 م م م در چین واقع شده است. سیلاب طراحی این سد 500 ساله و سیلاب ایمنی آن 5000 ساله می‌باشد. تراز مخزن را می‌توان 2 متر کاهش داد در صورتی که زمان پیش هشدار سیلاب حدود 3 ساعت باشد. در سیلاب 1989، در اثر استفاده از سیستم پیش بینی سیلاب، نه تنها کاهش قابل ملاحظه دبی در پایین دست ممکن گردید بلکه 4 میلیون کیلو وات ساعت برق اضافی تولید گردد. در سیلاب سال 1992 که سیلابی با دوره بازگشت 100 ساله بود، پیک سیلاب از 21332 به 4198 مترمکعب بر ثانیه به میزان 80 درصد کاهش یافت. در زمان سیلاب کلیه توربین‌ها با ظرفیت کامل کار می‌کردند. مدل‌های پیش بینی کارآ می‌توانند تضاد منافع مهار سیلاب با تولید انرژی برق ابی و یا ذخیره سازی آب را بر طرف نمایند. در صورت وجود مدل کارآی پیش بینی و هشدار سیلاب، دستیابی توأم به اهداف مهار سیلاب و تولید بیشتر انرژی برق ابی در سدهای مخزنی امکان پذیر می‌باشد. در یک طرح جامع سیلاب به گزینی ابعاد سیستم مانند سدهای مخزنی، سیل بندها، کانال‌های انحراف سیلاب بر اساس پارامترهای اقتصادی صورت می‌گیرد.