رفتارسنجی سدهای خاکی

 

طراحان سازه‌های ژئوتکنیکی در مقایسه با طراحان سازه‌های بتنی و یا فولادی با مشکلات پیچیده‌تری مواجه هستند. مصالح استفاده در سازه‌های بتنی و فولادی، ساخته دست بشر هستند و در مورد پارامترهای مشخصه آن‌ها و بطور کلی رفتار آن‌ها دیده روشن‌تری وجود دارد؛ اما در مورد خاک یا سنگ که در تعیین خصوصیات واقعی و نحوه عملکرد آن‌ها در شرایط مختلف، دشواری‌ها و ابهامات زیادی وجود دارد (چون توده خاک از سه بخش جامد، مایع، گاز و به صورت غیر همگن تشکیل یافته است)، رفتار سنجی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین در خصوص رفتار سازه‌های ژئوتکنیکی در مراحل مختلف ساخت و بهره‌برداری، وجود ابزارهای مختلفی جهت مقادیر تغییر شکل‌ها و تنش‌ها در نقاط مختلف سازه، کاملاً لازم به نظر می‌رسد. سدهای خاکی از جمله مهم‌ترین و عظیم‌ترین سازه‌های خاکی هستند که لزوم رفتار نگاری در آن‌ها به دلایل مختلف، بیش از هر سازه دیگری احساس می‌شود. عملیات پایش و مراقبت از این سازه‌ها با نصب دستگاه‌های خاصی به نام ابزار دقیق  صورت می‌گیرد و تغییرات ثبت شده توسط این ابزار با استفاده از وسایلی به نام مبدل  به مقادیر عددی معنی‌دار تبدیل می‌شوند. رفتار نگاری عبارت از بررسی عملکرد یک سازه در طی دوران ساخت و مرحله بهره‌برداری و مقایسه آن با پیش‌بینی‌های طراحی است.  در طی مراحل مختلف ساخت و بهره‌برداری، می‌بایست عملکرد نواحی مختلف تشکیل دهنده سد (هسته، پوسته‌ها، پی، نواحی انتقالی و غیره) به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا در صورت مشاهده رفتار غیرعادی که می‌تواند نمایانگر مشکلات بالقوه باشد، هشدار دهد تا بتوان با انجام تقویت و اصلاحات لازم، از شکست سد که می‌تواند باعث خسارات سنگین و غیرقابل جبران جانی و مالی شود جلوگیری به عمل آید. دقت شود که ابزار بندی و پایش به خودی خود نمی‌تواند مشکلات موجود را از بین ببرد و فقط می‌تواند در مورد مشکلات خطرآفرین هشدار دهد. تأمین اطلاعات واقعی از رفتار حقیقی سد و مقایسه آن با پیش‌بینی‌های طراحی می‌تواند در ارزیابی میزان صحت تئوریها و فرضیات بکار رفته، بسیار مفید باشد. در واقع با استخراج پارامترهای واقعی مصالح با استفاده از نمونه‌های ساخته شده و مقایسه با پارامترهای اندازه‌گیری شده برای مصالح در آزمایشگاه، بررسی نمونه‌های رفتاری و فرضیات مختلف می‌توانیم در آینده سدهای ایمن تر و اقتصاد تر بسازیم. همچنین قادر خواهیم بود با استخراج مدلی که بیش‌ترین همخوانی را با رفتار واقعی دارد، به پیش‌بینی رفتار سدها در آینده بپردازیم.